Giới thiệu chung về Phế trong Đông y

Trong y học hiện đại, phổi được hiểu là cơ quan hô hấp, có nhiệm vụ trao đổi khí, cung cấp oxy và đào thải CO₂.
Ngược lại, trong Đông y, “Phế” không chỉ đơn thuần là một cơ quan hữu hình mà là khái niệm chức năng. Phế bao gồm nhiều hoạt động sinh lý liên quan đến hô hấp, miễn dịch, da lông và cảm xúc.

 Hiểu đúng về Phế giúp chúng ta nhận thức toàn diện hơn về mối liên hệ giữa hô hấp – miễn dịch – tâm lý trong chăm sóc sức khỏe.

1. Chức năng sinh lý của Phế trong Đông y

Chức năng của Phế trong Đông y

1. Điều hòa hô hấp – Phế chủ khí

Phế là nơi trao đổi khí giữa môi trường và cơ thể, có nhiệm vụ hít thanh khí, thải trọc khí để duy trì hoạt động sống.

2. Bảo vệ cơ thể và điều phối khí huyết – Phế chủ bì mao

• Bì mao gồm da, lông, tóc, tuyến mồ hôi – là nơi tà khí bên ngoài đầu tiên xâm nhập vào cơ thể.

• Nhờ chức năng tuyên phát của Phế, các chất dinh dưỡng và vệ khí được đưa ra bì mao để nuôi dưỡng cơ thể và chống đỡ ngoại tà.

3. Phế khai khiếu ra mũi

• Mũi là “cửa ngõ” của Phế → giúp hít thở và khứu giác.

• Phế khỏe → mũi thông thoáng, ngửi tốt.

• Phế hư → ngạt mũi, mất ngửi, dễ viêm xoang, viêm mũi dị ứng.

2. Cơ chế tác động của Phế dưới góc nhìn Y học hiện đại

Nếu quy chiếu sang giải phẫu – sinh lý học hiện đại, Phế trong Đông y có mối tương đồng với nhiều hệ thống:

• Phổi: đảm nhận chức năng trao đổi khí.

• Da và hệ miễn dịch: bảo vệ cơ thể, duy trì hàng rào sinh học chống tác nhân ngoại tà.

• Mũi và đường hô hấp trên: kiểm soát sự thông khí và cảm nhận mùi.

• Hệ thần kinh thực vật: điều hòa nhịp thở, nhịp tim, phản ứng stress.

Như vậy, có thể hiểu Phế trong Đông y là một khái niệm tổng hợp bao gồm hô hấp – miễn dịch – da lông – cảm xúc, chứ không chỉ gói gọn trong cơ quan “lá phổi”.

3. Biểu hiện bệnh lý khi Phế mất cân bằng

• Phế khí hư: ho lâu ngày, thở ngắn, dễ cảm lạnh.

• Phế âm hư: ho khan, ít đờm, khát nước, sốt nhẹ về chiều.

• Phế thực nhiệt: ho đờm vàng, sốt cao, khó thở.

• Phế bị ngoại tà xâm nhập: ngạt mũi, ho, hắt hơi, cảm cúm.

4. Dưỡng sinh để Phế khỏe mạnh

• Luyện tập hít thở sâu, thiền hoặc khí công để tăng cường chức năng hô hấp.

• Ăn các thực phẩm tốt cho Phế: lê, mật ong, hạt sen, củ cải trắng.

• Giữ ấm vùng ngực và cổ, hạn chế để phong hàn xâm nhập.

• Giữ tinh thần thoải mái, tránh lo âu buồn bã kéo dài.

Kết luận

Trong Đông y, Phế không chỉ là lá phổi vật lý mà là hệ thống chức năng đa chiều gồm hô hấp, miễn dịch, da lông và cảm xúc. Việc giữ cho Phế khỏe mạnh chính là giữ cho cơ thể sung mãn về khí huyết, bền bỉ về sức đề kháng và thoải mái về tinh thần.